آمبولی ریوی چیست و چه علائمی دارد ؟
آمبولی ریوی عبارت است از انسداد شریان ریه توسط جسمی خارجی که در خون وجود دارد . در اثر این عارضه اکسیژن کافی به شش ها نمی رسد .
خون داخل سیاهرگهای عمقی گاهاً در شرایط بی حرکتی طولانی بعلت تجمع و ساکن بودن در این شرایط مستعد تشکیل لخته می شود. مسافرت طولانی مدت با وسایل نقلیه، بستری در بیمارستان مخصوصاً بعد از عمل جراحی و یا شکستگی اندام تحتانی عوامل خطرساز می باشند.
برخی از افراد به صورت ژنتیکی استعداد به تشکیل لخته های وریدی دارند و ضمناً برخی داروها از قبیل داروهای ضدبارداری خوراکی با افزایش خطر این عارضه همراه می باشند.
تشکیل لخته وریدی اندام تحتانی( DVT )با درد و تورم و گرمی اندام تحتانی مبتلا همراه بوده و معمولاً عضلات پا سفت شده و پوست ملتهب به نظر می رسد. در صورت ایجاد این علایم فرد مبتلا باید از ایستادن برروی پا پرهیز کرده و اندام درگیر شده بی حرکت حفظ شود.
مراجعه فوری به بیمارستان الزامی است. بیمار معمولاً برای یک هفته در بیمارستان بستری شده واز داروهای ضد انعقادی استفاده می شود. در اغلب موارد داروی وارفارین برای مدت ۶-۳ ماه توصیه می شود.
خطرناکترین عارضه ایجاد شده براثر تشکیل لخته های وریدی کنده شدن لخته می باشد. لخته کنده شده از طریق سیاهرگ های بزرگ و پس از عبور از حفره های راست قلب وارد سرخرگ ریوی شده ودر این سرخرگها گیر کرده و منجر به انسداد آنها می شود.
این عارضه خطرناک که اصطلاحاً آمبولی ریه نام دارد با تنگی نفس ناگهانی و گاهاً درد قفسه سینه و یا غش (سنکوپ) همراه افت فشار خون تظاهر می یابد. بیمار مبتلا باید در بخش ویژه بستری شده و داروهای ضد انعقادی سریعاً تزریق شوند. گاهاً در صورت وجود لخته های بزرگ در شریان ریوی استفاده از داروهای حل کننده لخته لازم می باشد.
عمل جراحی باز قفسه سینه برای خارج کردن لخته در تعداد بسیار کمی از مراکز درمانی کشور به صورت اورژانسی انجام می شود.
بیمار حداقل یک هفته در بیمارستان بستری بوده و در صورت بهبود وضعیت بالینی با توصیه به مصرف وارفارین برای حداقل ۶ ماه مرخص می شود
آمبولی ریوی هنگامی‌رخ می‌دهد که لخته خونی از ورید‌های بخش دیگری از بدن اغلب ساق پا به رگ‌های ریه وارد می‌شود.
لخته‌خون در شریان ریوی گیر می‌کند و انسدادی که در مسیر جریان خون به وجود می‌آورد ممکن است به آسیب ریه‌ها و سایر اندام‌ها منجر شود. آمبولی ریوی در بسیاری موارد مرگبار است.
موسسه ملی قلب، ریه و خون آمریکا می‌گوید که هر سال در این کشور تقریبا ۶۰۰۰۰۰ مورد آمبولی ریوی تشخیص داده می‌شود که ۶۰۰۰۰ مورد آنها به مرگ بیماران می‌انجامد.
افرادی که به علت دچار بودن به بیماریهای مختلف مجبورند مدت‌ها در بستر دراز بکشند بیش از همه مستعد آمبولی ریوی
علل بروز بیماری :
۱ـ بی‌تحرکی به مدت طولانی
۲ـ سوختگی‌ها
۳ـ د‌رمان‌های شیمیایی
۴ـ نارسایی احتقانی قلب
۵ـ سابقه لخته در ورید عمقی
۶ـ شکستگی‌های استخوانی
۷ـ همولتیک (کم‌خونی لیزکنند‌ه)
۸ـ هپارین (ضد‌لخته‌ای که با کاهش گلبول قرمز همراه است)
۹ـ وجود هموسیستین در اد‌رار
۱۰ـ حاملگی
۱۱ـ داروهای استروژن (به مقد‌ار زیاد)
۱۲ـ ازد‌یاد چربی‌های خون
۱۳ـ چاقی
۱۴ـ سکته قلبی
۱۵ـ مصرف قرص‌های ضدبارداری
۱۶ـ سنین بالا
۱۷ـ مصرف فنوتیازین
۱۸ـ گروههای خونی A
19ـ لوله‌های اد‌راری (سوند)
۲۰ـ پد‌ید‌ه بهجت (د‌انشمند ترک که وجود لخته در شبکیه و از دست رفتن بینایی بر اثر ویروس را کشف کرد… البته لخته می‌تواند در تمام اندام و اعضاء ایجاد مشکل کند.)
وضعیت ظاهری بدن: بنابر گزارش سازمان جهانی بهداشت، افراد چاق در خطر بیشتری برای ایجاد لخته هستند. علت دقیق این مسئله هنوز معلوم نیست ولی یک فرضیه این است که هورمون «لپتین» در ایجاد لخته موثر است. این هورمون توسط سلول‌های چربی تولید می‌شود و افراد چاق هم سلول‌های چربی بیشتری دارند. بر پایه گزارش سازمان جهانی بهداشت، همچنین افراد قدبلند (بلندتر از ۱۹۰سانتیمتر) و کوتاه قد (کوتاهتر از ۱۶۰ سانتیمتر) نیز در خطر بیشتری قرار دارند.
جراحی: اعمال جراحی به‌ویژه جراحی‌های تعویض مفصل زانو یا لگن از دلایل عمده ایجاد لخته به شمار می‌روند. به همین دلیل در این افراد قبل و بعد از عمل، داروهای ضد انعقاد خون تجویز می‌شود. شکستگی‌های عمده که دوره بهبودی طولانی‌مدت دارند، مانند شکستگی استخوان ران پا و لگن نیز وضعیت مشابهی دارند، زیرا در این حالات بیمار به مدت طولانی نمی‌تواند پاهای خود را حرکت دهد. به‌طور کلی هر عاملی که باعث شود شما مجبور شوید به مدت طولانی در بستر استراحت کنید، خطر تشکیل لخته را بالا می‌برد.
بارداری: خانم‌های باردار یا خانم‌هایی که به تازگی زایمان داشته‌اند، در خطر بیشتری برای ابتلا به ترومبوز ورید عمقی هستند. در واقع، آمبولی ریوی شایعترین علت مرگ زنان در هنگام زایمان است.
مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری: خانم‌هایی که OCP مصرف می‌کنند، ۳ تا ۴ برابر بیشتر از دیگران در خطر ابتلا به تشکیل لخته هستند. این خطر در خانم‌های سیگاری یا دارای اضافه وزن بیشتر است. البته هورمون درمانی جایگزین در خانم‌های یائسه (HRT) هم این خطر را افزایش می‌دهد. هورمون استروژن موجود در OCP و HRT باعث افزایش فاکتورهای انعقادی می‌شود.
افزایش فاکتورهای انعقادی در خون: برخی از انواع سرطان‌ها به‌ویژه سرطان پانکراس، ریه و تخمدان باعث افزایش انعقاد‌پذیری خون می‌شوند و شیمی درمانی هم این وضع را تشدید می‌کند.
بیماریهای قلبی: افراد مبتلا به بیماریهای قلبی- عروقی یا افرادی که سابقه سکته قلبی یا مغزی دارند، بیشتر در خطر تشکیل لخته در سیاهرگ‌ها هستند. فشار خون بالا و ابتلا به بیماریهای التهابی روده (نظیر کولیت اولسراتیو و کرون) نیز خطر ایجاد لخته را افزایش می‌دهند.
سابقه خانوادگی یا شخصی ترومبوز ورید عمقی: بیش از نیمی از موارد آمبولی ریوی ناشی از ترومبوز ورید عمقی، مربوط به یک اختلال انعقادی ارثی است.
فلج: افرادی که به هر دلیل فلج شده‌اند، به‌دلیل بی‌حرکتی در خطر بیشتری قرار دارند.
سیگار: به‌دلایلی که به‌طور دقیق مشخص نشده، مصرف تنباکو برخی افراد را مستعد تشکیل لخته می‌کند، به‌ویژه اگر با سایر عوامل خطرساز فوق همراه باشد.
علاوه بر علت‌های مطرح‌شد‌ه، دو علت شاخص و اساسی د‌یگر وجود دارد که نقش مهّمی در بروز آمبولی ریه ایفا می‌کند.
۱ـ ایست در ورید‌ها به مدت طولانی (در نتیجه استراحت مطلق یا نسبی)
۲ـ اخیراً به اثبات رسید‌ه است که مقاومت به یک نوع پروتئین فعال به نام پروتئین C شایعترین علت ماد‌رزاد‌ی برای لخته‌شد‌ن در ورید عمقی بوده است.
نارسایی اولّیه یا اکتسابی در پروتئین C به وجود آورند‌ة لخته در ورید عمقی شده که منجر به آمبولی ریوی می‌شود.
عوامل تشدید کننده بیماری
سن بالای ۶۰ سال
هرگونه آسیب یا بیماری مستلزم استراحت طولانی در بستر
نشستن در یک وضعیت ثابت به مدت طولانی مثلاً در طی مسافرت با هواپیما
جراحی اخیر
نارسایی احتقانی قلب
اختلالات ریتم قلب
پلی‌سیتمی؛ کم خونی همولیتیک
شکستگی استخوان
چاقی؛ استعمال دخانیات
بارداری
مصرف قرص‌های ضد بارداری به خصوص در خانم‌های سیگاری
ذکر این نکته ضروری است که پرد‌اختن به ورزش علمی و اصولی نقش سازند‌ه‌ای در درمان بیماریهای قلبی ـ عروقی و آمبولی ریوی دارد و باید خاطرنشان کرد که سستی در ورزش و قطع آن احتمال بروز بیماری‌ها و بالعکس، اهتمام ورزید‌ن به ورزش و استمرار در آن، موجب ایجاد سلامتی در انسان خواهد شد.
علایم شایع
کوتاهی نفس ناگهانی
غش کردن یا حالت غش پیدا کردن
درد قفسه سینه
سرفه (گاهی همراه با خلط خونی)
تندی ضربان قلب
تب خفیف قبل از بروز علایم فوق معمولاً تورم و درد اندام تحتانی وجود دارد.
علائم بالینی :
این بیماری به طور ناگهانی ظاهر می شود و درد شدیدی در یک طرف سینه منتشر می شود . بیمار سرفه های خشکی می کند و به سختی نفس می کشد . پوست کبود می شود ، بیمار مضطرب است و احساس سنکوپ به او دست می دهد .
پزشک معالج :
بژاید سریعا به متخصص قلب یا متخصص دستگاه تنفسی مراجعه کرد .
درمان :
باید بیمار را بستری کرد و داروهای ضد لخته شدن خون ، اکسیژن و مراقبت شدید تجویز نمود . این بیماری کشنده است و تشخیص آن به دلیل کمی علائم آسان نیست .
پیشگیری
از استراحت طولانی‌مدت در بستر در طی بیماری خودداری کنید. در طی دوره نقاهت از جوراب کشی استفاده کنید (چه در هنگام استراحت در بستر و چه در هنگام برخاستن از بستر)
پس از جراحی هر چه سریعتر حرکت اندام‌های تحتانی و راه رفتن را شروع کنید.
خودداری از استعمال دخانیات، به خصوص در خانم‌های ۳۵ سال به بالا که قرص ضد بارداری مصرف می‌کنند.
اجتناب از جراحی‌های غیر ضروری. در این موارد از روش‌های دیگری غیر از جراحی استفاده کنید.
در طی سفر هر ۲-۱ ساعت مدتی ایستاده و راه بروید.
مصرف یک قرص آسپرین در روز ممکن است نقش پیشگیری کننده در این زمینه داشته باشد؛ در این باره با پزشک خود مشورت کنید.
عواقب مورد انتظار
معمولاً مراقبت‌های ویژه در عرض ۱۴-۱۰ روز بهبود می‌یابد.
عوارض احتمالی
مرگ سریع‌الوقوع در اثر یک لخته بزرگ که بیش از ۵۰% جریان خون ریه ها را مسدود کند.
خونریزی شدید داخل ریه دراثر لخته‌های کوچکتر
درمان
اصول کلی
بررسی‌های تشخیصی ممکن است شامل رادیوگرافی قفسه سینه، اسکن ریه، آنژیوگرافی ریه، نوار قلب، سمع قلب و ریه، و آزمایش‌های خون جهت اندازه‌گیری عوامل انعقادی و زمان پروترومبین باشد.
هدف درمانی عبارتست‌از:
حفظ عملکرد قلب و ریه در حد قابل قبول (تا برطرف شدن لخته) و جلوگیری از عود آمبولی
جراحی ممکن است به منظور بستن ورید بزرگ منتهی به قلب و ریه (ورید اجوف) یا قرار دادن یک صافی در داخل آن برای جلوگیری از عبور لخته‌ها به سمت قلب لازم باشد (به ندرت)
استفاده از جوراب‌کشی یا پیچیدن ساق پا با باند کشی
از نشستن به حالتی که ساق‌ها یا مچ پاها را روی یکدیگر بیندازید خودداری کنید.
در هنگام نشستن طولانی مدت طوری بنشینید که پاها بالاتر از ران‌ها قرار گیرند.
در هنگام خوابیدن پاها را بالاتر از سطح بستر قرار دهید.
داروها
داروهای ضد انعقاد در جهت حل کردن لخته و جلوگیری از ایجاد دوباره آن. سطح داروهای ضد انعقاد باید به طور مرتب اندازه‌گیری شود تا اطمینان حاصل شود سطح آنها در حد مطلوب و بی‌خطر است.
تجویز اکسیژن، در صورت نیاز
آنتی بیوتیک ها، در موارد آمبولی عفونی
فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
تا هنگام برطرف شدن علایم التهابی ناشی از لخته شدن خون در بستر استراحت نمایید. در طی استراحت در بستر اندام‌های تحتانی را به طور مکرر حرکت دهید تا به جریان یافتن خون در آنها کمک شود.
رژیم غذایی
رژیم خاصی نیاز نیست.
درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟:
اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان دارای علایم آمبولی ریه باشید. این حالت یک اورژانس است!
بروز موارد زیر در طی درمان:
درد قفسه سینه
سرفه همراه خلط خونی
کوتاهی نفس
تشدید تورم و درد ساق پا
منبع:http://www.pezeshk.us/?p=14193
نظرات شما عزیزان:
